ฟื้นฟูสมองเสื่อมในผู้สูงอายุกับแพทย์แผนจีน

          Vascular Cognitive Impairment (VCI) หรือ ภาวะความรู้คิดบกพร่องจากหลอดเลือดสมอง เป็นภาวะเจอได้บ่อย สัดส่วนที่ใกล้เคียงกับโรคอัลไซเมอร์ โดยผู้ป่วยมีความบกพร่องด้านสมรรถภาพทางสมอง ทั้งในด้านความจำและการรู้คิด (cognition) เช่นการใช้ภาษา ทักษะในการดำรงชีวิตประจำวันการรับรู้สิ่งแวดล้อม การตัดสินใจวางแผนโดยความผิดปกติที่เกิดขึ้นมีผลต่อการดำรงชีวิตประจำวันสังคมและอาชีพ ซึ่งอาการเหล่านี้มักเกิดขึ้นช้าๆ ค่อยเป็นค่อยไป

          เป็นภาวะที่พบได้บ่อยในผู้ป่วยสูงอายุหรือผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองไม่ว่าจะเป็นชนิดขาดเลือด (cerebral infarction) หรือหลอดเลือดสมองแตกทำให้มีเลือดออกในสมอง (intracerebral hemorrhage) อาการส่วนใหญ่มักเกิดขึ้นอย่างรวดเร็ว หรือทรุดลงเป็นลำดับขั้น

ในทางการแพทย์แผนจีนสามารถแบ่ง ภาวะความรู้คิดบกพร่องจากหลอดเลือดสมอง เป็นอาการแกร่งและอาการพร่อง

กลุ่มอาการแกร่ง ได้แก่
•    กลุ่มอาการเสมหะและสิ่งสกปรกอุดกลั้น (痰浊蒙窍证)
•    กลุ่มอาการเลือดคั่งอุดกลั้นเส้นลมปราณ (瘀血阻络证)

กลุ่มอาการพร่อง ได้แก่
•    กลุ่มอาการม้ามและไตพร่อง (脾肾两虚证)
•    กลุ่มอาการสารจำเป็นไขกระดูกไม่เพียงพอ (髓海不足证)

คนใกล้ตัวของคุณมีปัญหาเรื่องความจำหรือการรู้คิดหรือเปล่า

ทำแบบทดสอบประเมินภาวะสมองเสื่อมได้ที่นี่ : http://www.rbpho.moph.go.th/upload-file/doc/files/12012023-110644-8561.pdf

ตัวอย่างกรณีการรักษา ภาวะความรู้คิดบกพร่องจากหลอดเลือดสมอง ที่เข้ารับการรักษาและได้ผลดี

ข้อมูลทั่วไปของผู้ป่วย
รหัสผู้ป่วย : HN339xxx
ชื่อ : นางสาว พรภิxxx
เพศ : หญิง
อายุ : 70 ปี
อุณหภูมิ : 36.℃   
ชีพจร : 78 ครั้ง/นาที   
ความดันโลหิต : 163/95 mmHg   
น้ำหนัก : 70 กก

เข้ารับการรักษาเมื่อ 28 เมษายน 2567

อาการสำคัญ
ความรู้คิดบกพร่องและความจำระยะสั้นแย่ลง 2 ปี

ประวัติการเจ็บป่วย
เมื่อ 2 ปีก่อนมีอาการพูดไม่รู้เรื่องพูดวนซ้ำๆโดยไม่ทราบสาเหตุ ความจำระยะสั้นลดลง ไม่สามารถจำอาหารมื้อล่าสุดที่พึ่งรับประทานได้ ภาวะการรับรู้ลดลง เวลาญาติเรียกบางครั้งก็ไม่ตอบสนอง มีอาการท้องผูก ขับถ่ายยาก และ ปวดข้อเข่าทั้งสองข้างร่วม

อาการเจ็บป่วยปัจจุบัน
หลังการรักษาด้วยการฝังเข็มไป 4 ครั้งอาการพูดไม่รู้เรื่อง อาการท้องผูกและปวดข้อเข่าดีขึ้นอย่างชัดเจน การทานอาหารและการขับถ่ายปกติ  แต่ยังมีอาการความจำระยะสั้นและภาวะการรับรู้ลดลง เดินเซทรงตัวไม่ดี และมีอาการนอนหลับยาก ตื่นกลางดึกหลายรอบ  คอแห้ง ปัสสาวะบ่อย มือเท้าเย็น ชอบรับประทานของเย็นของทอด

ประวัติการเจ็บป่วยในอดีต
มีโรคเบาหวาน ไขมันในหลอดเลือด และความดันโลหิตสูง

การตรวจร่างกาย
-     ลิ้นแดงแห้งฝ้าน้อยมีรอยฟัน ชีพจรลื่น
-     ถามตอบวันเวลาสามารถระบุได้ปกติ

การวิเคราะห์กลุ่มอาการตามศาสตร์การแพทย์แผนจีน
เนื่องด้วยผู้ป่วยมีอายุที่มากขึ้น ทำให้สภาพร่างกายอ่อนแอลง ส่งผลกระทบทำให้ไตพร่องและชอบรับประทานของเย็นของทอดทำให้ม้ามพร่อง เมื่อม้ามพร่องจะเกิดเสมหะอุดกลั้นเส้นลมปราณ และไปปิดกั้นทวารสมอง ทำให้เกิดอาการพูดวกไปวนมา การรับรู้แย่ลง ง่วงซึมในตอนกลางวัน และไตพร่องทำให้เกิดอาการหลับยากและตื่นกลางดึกบ่อย เนื่องจากน้ำในไตน้อย ทำให้ไฟในหัวใจลุกโชน ไตพร่องยังทำให้ปวดเอวปวดเข่า มือเท้าเย็น ลิ้นแดงบวมมีรอยฟันไม่มีฝ้าชี้ถึงความร้อนชื้นในร่างกาย กลุ่มอาการม้ามและไตพร่อง (脾肾两虚证)

วิธีการรักษา
รักษาด้วยนวดทุยหนา,กดจุด ควบคู่กับการทำเต๋าอิ่น เพื่อขับความชื้นและบำรุงไต นำพาชี่และเลือดไปเลี้ยงสมอง โดยหัตถการทุยหนาที่ใช้จะเป็นการลูบ (摩法)、การใช้นิ้วคลึง (指揉法)、 การดัน(推法)

การลูบ（摩法）                 การใช้นิ้วคลึง（指揉法）                   การดัน（推法）

ผลการรักษา
หลังการรักษาด้วยการนวดและเต๋าอิ่นสัปดาห์ละ1ครั้ง ควบคู่กับการฝังเข็ม

(เต๋าอิ่น คือ การชักนำชี่ไปยังอวัยวะที่มีปัญหาเพื่อฟื้นฟูการทำงานของสมอง)

หลังการรักษาครั้งที่ 1 การตอบสนองและพูดคุยดีขึ้น ยังคง ไม่สามารถจำอาหารมื้อล่าสุดที่พึ่งรับประทานได้
หลังการรักษาครั้งที่ 2 ความจำระยะสั้นดีขึ้นสามารถจำมื้ออาหารที่พึ่งกินได้
หลังการรักษาครั้งที่ 3 การรับรู้ การตอบสนอง ความจำระยะสั้นดีขึ้นอย่างชัดเจน ไม่มีอาการเวียนศีรษะ ปวดหัว มึนงงร่วม ญาติแจ้งว่าผู้ป่วยเริ่มทำความสะอาดบ้านเอง ใช้ชีวิตทำงานบ้าน ทำกิจวัตรเป็นปกติได้

 ------------------------

บทความโดย

พจ.กฤษฎากรณ์ ศรีสาคร (หมอจีนหลี่ หยุน เฟิง)  
李雲峰  中医师
TCM. Dr. Kritsadakorn Srisakorn
คลินิกฟื้นฟูอัมพฤกษ์อัมพาตและโรคทางระบบประสาท

เอกสารอ้างอิง

1.     《中医内科学》十一五
2.     ธรรมศาสตร์เวชสาร ปีที่ 18 ฉบับที่ 3
3.     《中医针灸学》十一五
4.     แบบทดสอบสภาพสมองเบื้องต้นฉบับภาษาไทย สถาบันเวชศาสตร์ผู้สูงอายุ กรมการแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข