แพทย์จีนมองสาเหตุการเกิดเส้นเลือดขอดที่ขาอย่างไร

เส้นเลือดขอดที่ขา คือภาวะที่ลิ้นของหลอดเลือดดำที่ทำหน้าที่ป้องกันการไหลย้อนกลับของเลือดมีการปิดไม่สนิทหรือเสื่อมสภาพ ทำให้หลอดเลือดดำมีการขยายตัวอย่างผิดปกติจนมองเห็นเป็นเส้นใยแมงมุม หรือขดตัวปูดนูนขึ้นเป็นก้อน ทำให้การไหลเวียนเลือดในบริเวณนั้น ๆ มีความผิดปกติ ซึ่งเส้นเลือดขอดสามารถเกิดได้กับหลอดเลือดดำทุกส่วนของร่างกาย แต่ที่พบได้บ่อยมากที่สุดจะเป็นเส้นเลือดที่บริเวณขา

สาเหตุการเกิดเส้นเลือดขอดในแพทย์แผนจีน แบ่งออกได้ 4 สาเหตุ

1. ความอ่อนล้าบั่นทอนชี่ : การยืนหรือเดินทำอะไรนาน ๆ หรือตั้งครรภ์หลายครั้ง ทำให้ร่างกายอ่อนล้าบั่นทอนชี่ เกิดเลือดคั่งจากชี่ที่ไม่พอจะผลักดันขับเคลื่อนการไหลเวียนทำให้เส้นเลือดที่ขาขยายตัว เลือดจึงกองอยู่ที่ส่วนล่าง ผู้ป่วยกลุ่มนี้มักมีอาการหายใจสั้นเหนื่อยง่าย ปวดเอวร่วมด้วย
2. ความเย็นและชื้นสะสมในเลือด : การสัมผัสกับความเย็นหรือลุยฝนเป็นระยะเวลานาน ทำให้ความเย็นและความชื้นรุกเข้าสู่เส้นเลือด เกิดภาวะเลือดคั่ง/เลือดติดขัด ผู้ป่วยกลุ่มนี้มักมีอาการแขนขาเย็น สีของเส้นเลือดขอดเป็นสีคล้ำร่วมด้วย
3. การบาดเจ็บจากภายนอก : เช่น อุบัติเหตุ หรือการกระแทกต่าง ๆ ทำให้เกิดเลือดคั่ง เลือดไหลเวียนไม่ดี ผู้ป่วยกลุ่มนี้มักมีอาการสีผิวคล้ำและอาจมีอาการปวดขาร่วมด้วย
4. ชี่ตับติดขัดไม่ไหลเวียน : ตับมีหน้าที่สะสมเลือด ปรับปริมาณของเลือด ควบคุมการไหลเวียนของเลือด ไม่ชอบการติดขัด ชอบอารมณ์ดี หากมีภาวะหงุดหงิดบ่อยจะกระทบถึงตับทำให้สูญเสียการควบคุมการไหลเวียนของเลือด ร่วมกับพฤติกรรมยืนหรือเดินนานๆ นานวันเข้าทำให้เกิดอาการเลือดคั่ง ผู้ป่วยกลุ่มนี้มักมีอาการหงุดหงิด โมโหง่าย เสียดที่สีข้าง ขมคอ เส้นเลือดขอดมักมีลักษณะเป็นก้อนชัดเจน กดแล้วเจ็บ

เนื่องจากเส้นเลือดขอดไม่ใช่โรคที่เกิดทันทีทันใด แต่เป็นโรคที่เกิดจากพฤติกรรมของเราค่อย ๆ สะสมจนเกิดเป็นโรค สาเหตุของการเกิดโรคมักมาจากการยืนนาน ๆ หรือยกของหนักเป็นเวลานาน จึงเป็นโรคที่พบได้บ่อยในบุคคลบางกลุ่ม บางอาชีพ เช่น คนขายของ (ค้าขาย) ครู กรรมกร สตรีมีครรภ์ เป็นต้น ประกอบกับเส้นเลือดของคนเรามีทั้งชั้นตื้นและชั้นลึก ทำให้ผู้ป่วยบางรายกว่าจะรู้ตัวว่ามีเส้นเลือดขอดก็มีอาการมากแล้ว 

วิธีการป้องกันและดูแลตัวเองสำหรับผู้ป่วยเส้นเลือดขอด

1. ระมัดระวังการบาดเจ็บหรืออุบัติเหตที่ขา ในผู้ป่วยที่มีภาวะเส้นเลือดขอดขั้นรุนแรงหากมีแผลใหญ่อาจทำให้เลือดไหลมากหรือไหลไม่หยุด
2. หลีกเลี่ยงการยืนนาน ๆ เดินนาน ๆ เดินเร็ว ๆ หรือยกของหนัก
3. ใส่ถุงเท้าหรือถุงน่องสำหรับผู้ป่วยเส้นเลือดขอด โดยควรใส่ถุงน่องให้สูงกว่าระดับของเส้นเลือดขอด เช่น เป็นเส้นเลือดขอดที่น่องล่าง ควรใส่ให้สูงขึ้นมาใต้เข่าหรือเหนือเข่า
4. นอนยกขาสูง โดยนอนราบ นำหมอนมารองที่ปลายเท้า (ห้ามงอเข่า) ให้เท้ามีความสูงเหนือลำตัว ควรทำอย่างน้อยวันละ 1 ครั้งโดยขณะทำไม่ควรใส่ถุงเท้าหรือถุงน่อง หรืออาจนอนยกขาทั้งคืนได้โดยที่ไม่จำเป็นต้องยกขาสูงมากเกินไป เพื่อกระตุ้นการไหลเวียนเลือดที่ขาและลดภาวะบวมที่ขา
5. หลีกเลี่ยงการทำกิจกรรมที่หักโหมหรือเหนื่อยเกินไป

ภาวะเส้นเลือดขอดนอกจากจะมีผลกระทบในด้านความสวยงามแล้ว ในผู้ป่วยที่มีเส้นเลือดขอดมาเป็นระยะเวลานานจะทำให้ผนังหลอดเลือดอ่อนแอและมีความดันในหลอดเลือดที่ขาสูง บวกกับเลือดที่ไหลเวียนไม่ดีอาจทำให้เกิดภาวะอื่น ๆ ตามมา เช่น กล้ามเนื้อฝ่อ ผิวหนังอักเสบ ขาบวม สีผิวที่ขาผิดปกติ หากมีเส้นเลือดขอดปูดนูนออกมาชัดเจน แม้มีการบาดเจ็บหรือแผลเพียงเล็กน้อยก็ทำให้เกิดแผลเปิดได้ง่ายและมักใช้ระยะเวลาในการรักษานานกว่าที่ควร ดังนั้นผู้ป่วยจึงควรปรับเปลี่ยนพฤติกรรมและระมัดระวังไม่ให้มีการบาดเจ็บหรือเป็นแผลที่ขา

------------------------

บทความโดย
แพทย์จีน ณัฐฐิมา เตชะพิพัฒน์ชัย (เจิง ฉ่าย อิง)
曾彩瑛 中医师
TCM. Dr. Nattima Techapipatchai (Zeng Cai Ying)
แผนกอายุรกรรมภายนอก