เป็นฝ้าไม่หายสักที? ไขปริศนาฝ้าในมุมมองแพทย์แผนจีนที่คุณไม่เคยรู้

          ฝ้า เป็นภาวะที่เซลล์สร้างเม็ดสีใต้ผิวหนังออกมาเยอะเกินไป ทำให้มีเม็ดสีเมลานินมากขึ้น เกิดเป็นปื้นสีเข้มที่บริเวณผิวหนัง มักมีลักษณะที่เข้มกว่าสีผิวจุดอื่น เฉดความเข้มมีตั้งแต่น้ำตาลอ่อนไปจนถึงน้ำตาลเข้มจนถึงดำ บริเวณที่มักเกิดฝ้าคือที่ร่างกายโดนแสงแดด (ฝ้าแดด) เช่น ใบหน้า หน้าผาก จมูก เหนือริมฝีปาก โหนกแก้ม และคาง มักเกิดในคนที่อายุ 30  ปีขึ้นไปเกิดได้ทั้งในผู้ชายและผู้หญิง

เจาะลึกชนิดของฝ้า
          ฝ้าพบบ่อยในผู้หญิงวัยกลางคน ลักษณะเป็นปื้นสีน้ำตาล พบบริเวณแก้ม จมูก หน้าผาก เหนือริมฝีปากบนและคาง มักเริ่มจากจุดสีน้ำตาลแล้วขยายเป็นปื้น เราสามารถแบ่งชนิดของฝ้าได้เป็น 4 ชนิด



 

1. ฝ้าตื้น  (Dermal type) 

เกิดจากเม็ดสีเมลานินสะสมในชั้นหนังกำพร้ามากผิดปกติ มีสีน้ำตาลเข้มจนไปถึงสีเทาดำ ขอบเขตชัด ฝ้าชนิดนี้ค่อนข้างตอบสนองดีต่อการรักษา เนื่องจากเม็ดสีเมลานินอยู่ไม่ลึกระดับผิวหนังจึงง่ายต่อการกำจัด ปัจจัยกระตุ้นของฝ้าตื้นมักเกิดจากรังสียูวี แสงแดด หลอดไฟ แสงจากหน้าจอคอมพิวเตอร์ และพวกเครื่องใช้ไฟฟ้า นอกจากนี้แสงแดด ฮอร์โมนเอสโตรเจน และฮอร์โมนโปรเจสเตอโรน ก็มีผลต่อการเกิดของฝ้าตื้น ฝ้าชนิดนี้มักเกิดในเพศหญิงมากกว่าเพศชายถึง 9 เท่า โดยเฉพาะในกลุ่มหญิงตั้งครรภ์หรือทานยาคุมกำเนิดอยู่ด้วย จะยิ่งทำให้มีโอกาสเกิดฝ้าได้มากกว่ากลุ่มคนปกติ

2. ฝ้าลึก (Epidermal type) 

ฝ้าจะเป็นสีน้ำตาลผสมสีเทาเข้ม ขอบเขตไม่ชัด เกิดจากเม็ดสีเมลานินอยู่ในชั้นหนังแท้ มีผลทำให้การรักษาค่อนข้างยาก ปัจจัยที่ทำให้เกิดฝ้าลึก แบ่งเป็น 2 ปัจจัย ได้แก่ปัจจัยภายในและปัจจัยภายนอก

• ปัจจัยภายนอกร่างกาย 

• ปัจจัยภายในร่างกาย

ปัจจัยหลักอยู่ที่ฮอร์โมนเอสโตรเจน และฮอร์โมนโปรเจสเตอโรน ฮอร์โมนเพศหญิง ทำให้เพศหญิงมีโอกาสเป็นฝ้ามากกว่าผู้ชาย อีกทั้งสภาวะการตั้งครรภ์ หรือหลังคลอด การรับประทานยาคุมกำเนิด ก็ส่งผลให้เกิดฝ้าลึกได้ เพราะยิ่งมีการเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมนมากเท่าไหร่ โอกาสเป็นฝ้าลึกก็มีมากขึ้นด้วย

3. ฝ้าผสม (Mix type)

ฝ้าที่มีการผสมกันระหว่างฝ้าลึก และฝ้าตื้นบนใบหน้า

4. ฝ้าที่ไม่สามารถบอกตำแหน่งได้ชัดเจน (indeterminate type)

พบในผู้ป่วยที่มีสีผิวเข้มมาก ทำให้ไม่สามารถแยกได้ ชัดเจนว่าฝ้าเกิดอยู่ในผิวหนังชั้นหนังกำาพร้าหรือหนังแท้

          ฝ้าแดด เกิดจาก การที่ผิวหนังสัมผัสโดนแสงแดดโดยตรง และโดนแสงแดดมาเป็นระยะเวลานาน จึงเกิดการกระตุ้นทำให้เกิดฝ้าได้ง่าย ซึ่งแสงแดดเป็นอันตรายต่อผิว เพราะในแดดมีรังสี UVA และ UVB โดยเฉพาะ  UVA ที่มีความยาวคลื่นมากกว่า จึงทำลายไปถึงผิวชั้นลึกทำให้เกิดเป็นฝ้าแดดได้

          ฝ้าเลือด (Telangiectetic Melama)  เป็นฝ้าที่เกิดจากความผิดปกติของ เส้นเลือดฝอยบริเวณผิวหน้า สาเหตุหลัก ๆ มาจากการใช้เครื่องสำอาง หรือยา ที่มีส่วนผสมของสารเสตียรอยด์ ทำให้เส้นเลือดฝอยแตก เกิดเป็นกระจุกเลือดรวมกันอยู่บริเวณพังผืด ใต้ผิวหนังชั้นลึก

          ฝ้าในการแพทย์แผนจีนเรียกว่า “肝斑” (กานปาน) “蝴蝶斑”(หูเตี๋ยปาน) เกิดจากการทำงานของตับ ม้ามและไตมีปัญหา ทำให้การไหลเวียนของชี่เลือดไม่ดี เกิดเป็นเลือดคั่งที่ผิวหนัง หรือ ชี่และเลือดน้อย ผิวขาดการหล่อเลี้ยง จึงเกิดการมีฝ้า

• อาการ : ฝ้าเป็นเทาอ่อน หรือเทาคล้ายฝุ่นติดบนผิวหน้า ใบหน้าเหลืองน้ำตาลอ่อนๆ ขอบเขตของฝ้าไม่ชัดเจน  ไม่มีความอยากอาหาร ท้องอืด ประจำเดือนสีซีด ตกขาวเยอะ อ่อนเพลียทั่วร่างกาย

• การวินิจฉัยทางแพทย์แผนจีน : ลิ้นสีซีด ลิ้นใหญ่มีรอยฟัน ชีพจรลอยอ่อน (脉濡  )

• หลักการรักษา : บำรุงม้ามและเสริมชี่ ขับความชื้น

2. ฝ้าประเภทอินของตับและไตพร่อง (肝肾阴虚型)

• อาการ : ฝ้าเป็นปื้นสีน้ำตาลเข้มออกดำ รูปร่างไม่แน่นอน ลักษณะคล้ายผีเสื้อ มีขอบเขตฝ้าชัดเจน ใบหน้าหมองคล้ำ มักพบบริเวณโหนกแก้มทั้งสองข้าง หน้าหู และบริเวณขมับทั้งสองข้าง มีอาการเมื่อยเอว เจ็บชายโครง เวียนศีรษะ มีเสียงในหู ร้อนในกระดูก เหงื่อออกกลางคืน

• การวินิจฉัยทางแพทย์แผนจีน : ลิ้นแดง ฝ้าเล็กน้อย ชีพจรเล็ก (脉细)

• หลักการรักษา : บำรุงตับและไต เสริมชี่ บำรุงอิน

3. ฝ้าประเภทเลือดคั่งจากชี่ติดขัด (气滞血瘀型)

• อาการ: ฝ้าสีเทาอ่อนไปจนถึงเทาเข้ม ใบหน้าหมองคล้ำ สีผิวไม่สม่ำเสมอ ผิวแห้ง ในผู้ป่วยบางรายอาจจะมีอาการปวดแน่นอึดอัด เป็นๆหายๆ หรืออาจจะปวดจี๊ดแบบเข็มทิ่มตำ ตำแหน่งปวดไม่แน่นอน ถ้าเรอหรือถอนหายใจจะรู้สึกดีขึ้น ปวดท้องประจำเดือน ประจำเดือนมีลิ่มเลือดร่วมด้วย

• การวินิจฉัยทางแพทย์แผนจีน : ลิ้นสีแดงเข้ม ฝ้าลิ้นบางสีขาว ชีพจรฝืด (脉涩)

• หลักการรักษา: กระตุ้นการไหลเวียนชี่และเลือด สลายเลือดคั่ง

4. ฝ้าประเภทชี่ของตับติดขัด (肝郁气滞型)

• อาการ: ฝ้าสีน้ำตาล ลักษณะของฝ้ามีสีน้ำตาลอาจมีสีเข้มหรืออ่อนก็ได้ ขอบเขตฝ้าชัดเจน มีลักษณะสมมาตรทั้งสองข้างของใบหน้า ลักษณะฝ้าคล้ายรูปแผนที่ มักพบบริเวณรอบ ๆ โหนกแก้มทั้งสองข้าง ผู้ป่วยมักมีอารมณ์โกรธง่าย โมโหง่าย ปวดแน่นทรวงอกหรือชายโครง ปากขม ปากแห้ง ในผู้หญิงอาจพบภาวะประจำเดือนผิดปกติ ปวดท้องประจำเดือน มีลิ่มเลือด เจ็บคัดหน้าอกร่วมด้วย 
• การวินิจฉัยทางแพทย์แผนจีน: ลิ้นแดง ฝ้าบางขาว ชีพจรตึง (脉弦)
  
• หลักการรักษา : ระบายตับปรับชี่ให้สมดุล สลายเลือดคั่ง

------------------------

บทความโดย

แพทย์จีนจุฑามาศ ทัศนาวิวัฒน์ (โหยว เหม่ย อิ๋ง)
尤美莹  中医师
TCM. Dr. Juthamard Tatsanavivat
คลินิกดูแลสุขภาพผิวพรรณ สาขาโคราช