ภาวะกระดูกพรุนในวัยทอง

ภาวะกระดูกพรุนในวัยทอง (Postmenopausal Osteoporosis,PMO)เกิดขึ้นเนื่องจากระดับฮอร์โมนเอสโตรเจนในสตรีวัยทองมีปริมาณน้อยลง โดยฮอร์โมนเอสโตรเจนมีหน้าที่ควบคุมความสมดุลของแคลเซียม ช่วยในการดูดซึมและลดการสลายตัวแคลเซียม ซึ่งการลดลงของระดับฮอร์โมนเอสโตรเจนมีผลทำให้มวลกระดูกในร่างกายค่อย ๆ ลดน้อยลง จนท้ายที่สุดก่อให้เกิดภาวะกระดูกพรุนในวัยทอง

จากข้อมูลองค์การอนามัยโลก (WHO) พบว่าผู้หญิงทั่วโลกมากกว่า200ล้านคนมีภาวะกระดูกพรุน จนกลายเป็นปัญหาสาธารณสุขอันดับ2ของโลก รองจากโรคหัวใจและโรคหลอดเลือด สำหรับประเทศไทยจากสำรวจพบว่า1/3ของผู้หญิงวัยหมดประจำเดือนและอายุมากกว่า60ปีมีภาวะกระดูกพรุน ซึ่งถือเป็นจำนวนที่ค่อนข้างสูง ดังนั้นในบทความนี้จะมาให้ความรู้เกี่ยวกับภาวะกระดูกพรุนในวัยทองด้วยศาสตร์การแพทย์แผนจีน

สาเหตุและกลไกการเกิดโรคในทางแพทย์จีน

ภาวะกระดูกพรุนจะจัดอยู่ในกลุ่ม “กู่ปี้（骨痹）”“กู่เหว่ย（骨痿）” ในทางการแพทย์แผนจีนมีบันทึกในตำราสู้เวิ่น（素问）ระบุว่าไตมีความสัมพันธ์กับกระดูก ไตมีหน้าที่กักเก็บสารจิง ซึ่งสารจิงให้กำเนิดน้ำหล่อเลี้ยงและช่วยหล่อเลี้ยงบำรุงกระดูก หากชี่ไตมากสารจิงมีปริมาณเพียงพอหล่อเลี้ยงกระดูกก็จะทำให้กระดูกมีความแข็งแรง ในทางกลับกันหากชี่ไตพร่องสารจิงน้อยก็ทำให้ความแข็งแรงของกระดูกลดน้อยลงก่อเกิดเป็นกู่เหว่ย（骨痿）กระดูกพรุนได้

ปกติทั่วไปของผู้หญิงวัยหมดประจำเดือนตามหลักทฤษฎีเจ็ดเจ็ด（七七） ในคัมภีร์โบราณระบุถึงการเปลี่ยนแปลงตามวัยของผู้หญิงไว้ว่า ผู้หญิงเมื่ออายุ 49 ปี เส้นลมปราณเริ่น（任脉）และเส้นลมปราณชง（冲脉）พร่อง ส่งผลให้ไม่มีประจำเดือนและไม่สามารถให้กำเนิดบุตรได้ สารจิงในไตพร่อง เพราะสารจิงในไตมีส่วนร่วมในการขับเคลื่อนให้มีประจำเดือน อีกทั้งไตยังมีความสัมพันธ์โดยตรงกับการระบบการสืบพันธุ์ ด้วยเหตุนี้ผู้หญิงวัยหมดประจำเดือนและมีภาวะกระดูกพรุน ล้วนสัมพันธ์กับอวัยวะไตเป็นหลักตามศาสตร์การแพทย์แผนจีน

การวินิจฉัยแยกกลุ่มอาการและวิธีการรักษา

สาเหตุหลักของการเกิดภาวะกระดูกพรุนในวัยทองมาจากสารจิงของไตพร่องส่งผลให้ความแข็งแรงของกระดูกลดน้อยลงจนก่อให้เกิดเป็นภาวะกระดูกพรุนในที่สุด นอกจากนี้ยังสัมพันธ์กับอวัยวะตับ ม้าม และกระเพาะอาหาร ซึ่งมีหน้าที่กักเก็บเลือดและสร้างเลือดมาหล่อเลี้ยงส่วนต่าง ๆ ของร่างกายรวมถึงสมดุลอินหยางในร่างกาย ดังนั้นวิธีการรักษาจะเน้นการบำรุงไตและปรับสมดุลร่างกายตามสภาวะอินและหยางที่เปลี่ยนแปลง

1. กลุ่มอาการสารจิงของไตพร่อง

อาการ：ปวดเอวปวดหลัง ปวดหน้าขาและหัวเข่า อาการร่วมอื่นๆ เช่น เวียนศีรษะ มีเสียงในหู ผมบาง ผมร่วง ฟันโยก ปัสสาวะเล็ด ลิ้นแดงอ่อน ฝ้าบางขาว ชีพจรเฉินซี่ม่ายและไม่มีแรง（脉沉细无力）

วิธีการรักษา：บำรุงไตเพิ่มสารจิง

อาหารที่แนะนำ：งาดำ（黑芝麻）ถั่วดำ（黑豆）เห็ดหูหนูดำ（黑木耳）

2. กลุ่มอาการร้อนภายในจากอินพร่อง

อาการ：ปวดเอวปวดหลัง หรือปวดส้นเท้า อาการร่วมอื่นๆ เช่น ใจร้อน หงุดหงิดง่าย ฝ่ามือฝ่าเท้าร้อน กระวนกระวายใจ นอนหลับได้น้อย ปวดหัวเข่าไม่มีแรง ใบหน้าแดงร้อน มีเหงื่อออก ลิ้นแดงหรือแดงเข้ม ชีพจรซี่ซู่ม่าย（脉细数）

วิธีการรักษา：บำรุงอินระบายความร้อน บำรุงไต

อาหารที่แนะนำ：เก๋ากี้（枸杞子） ฮ่วยซัว（山药）

3. กลุ่มอาการอินและหยางทั้งสองอย่าง

อาการ：มือเท้าเย็น ปวดกระดูกบางครั้งหรือปวดเอวปวดหลัง หรือปวดส้นเท้า ปวดหัวเข่า อาการร่วมอื่นๆ เช่น กลัวหนาวชอบความอบอุ่น แขนขาเมื่อยล้าไม่มีแรง อ่อนเพลีย ลิ้นแดงอ่อน ชีพจรเฉินซี่ม่าย（脉沉细）

วิธีการรักษา：บำรุงไตเพิ่มหยาง เพิ่มน้ำหล่อเลี้ยงกระดูก

อาหารที่แนะนำ：กุ้ยช่าย（韭菜）เก๋ากี้（枸杞子）เก๋าลัด（栗子）

4.กลุ่มอาการม้ามและไตพร่อง

อาการ：ปวดเอวปวดหลัง ปวดหน้าขาและหัวเข่า อาการร่วมอื่นๆ เช่น สีหน้าไม่ผ่องใส แขนขาเมื่อยล้าไม่มีแรง ทานอาหารได้น้อย อุจจาระเหลว ลิ้นแดงอ่อน ด้านข้างลิ้นมีรอยฟัน ฝ้าบางขาว ชีพจรซี่ม่าย（脉细）

วิธีการรักษา：บำรุงไตและม้าม

อาหารที่แนะนำ：กุ้ยช่าย（韭菜）ไก่ดำ（乌鸡）ลูกเดือย（薏苡仁）พุทราจีน（大枣）

วิธีการดูแลเบื้องต้น

1. รับประทานอาหารให้ครบทุกหมู่ โดยเฉพาะอาหารที่มีแคลเซียมสูง เช่น นมสด โยเกิร์ต นมถั่วเหลือง ฟองเต้าหู้ งาดำ ถั่วแดง ปลาตัวเล็กตัวน้อย ผักขม คะน้า ตำลึง ฟักทองและแครอทเป็นต้น

2. ออกกำลังกายสม่ำเสมอโดยเฉพาะช่วงเช้า เช่น รำมวยจีน การแกว่งแขน วิ่งเหยาะๆ เป็นต้น ซึ่งแสงแดดยามเช้าจะมีวิตามินดีช่วยในเสริมสร้างกระดูกให้แข็งแรง

3. หลีกเลี่ยงเครื่องดื่มแอลกอฮอร์ กาแฟ น้ำอัดลม

4. หลีกเลี่ยงการสูบบุหรี่