ตัวอย่างการรักษาเคสหมอนรองกระดูกเอวเคลื่อนกดทับเส้นประสาทด้วยการฝังเข็ม

โรคหมอนรองกระดูกระดับเอวเคลื่อนกดทับเส้นประสาท เกิดจากการเสื่อมสภาพของหมอนรองกระดูกเอว เนื้อเยื่อด้านนอก (Annulus fibrosus) เกิดการฉีกขาดบางส่วนหรือทั้งหมด ทำให้เจลด้านใน (Nucleus pulposus) ปลิ้นออกมาทำให้ระคายเคืองหรือกดทับรากประสาท เป็นโรคที่เกิดจากการเสื่อมสภาพของกระดูกสันหลังที่พบได้บ่อยทางคลินิก

พบได้บ่อยในวัย 20-50 ปี เกิดขึ้นในเพศชายมากกว่าเพศหญิง (4-6:1) ผู้ป่วยมักมีประวัติก้มทำงานหรือนั่งทำงานเป็นเวลานาน ครั้งแรกที่เจ็บป่วยมักเกิดขึ้นหลังจากก้มหลังเพื่อยกของหนักหรือบิดเอวกระทันหัน โดยพบว่า 95% เกิดขึ้นที่กระดูกเอวข้อที่ 4-5 (L4-5) หรือกระดูกเอวข้อที่ 5 กระเบ็นเหน็บที่ 1 (L5-S1) [1]

ผู้ป่วยจะมีอาการปวดเอวหรือกระเบ็นเหน็บ ร่วมกับมีอาการปวดร้าวลงขาข้างใดข้างหนึ่งร่วมด้วย มักปวดมากเวลาก้มหรือนั่ง หรือเวลาไอ จาม เบ่งถ่าย หากปล่อยทิ้งไว้นาน อาจมีอาการอ่อนแรงของกล้ามเนื้อขา ขาลีบตามมาได้

ในศาสตร์การแพทย์แผนจีนโรคหมอนรองกระดูกเอวเคลื่อนกดทับเส้นประสาทจัดอยู่ในกลุ่มของโรคปวดเอว (腰痛)

สาเหตุและกลไกการเกิดโรคในทางแพทย์จีน

มักสัมพันธ์กับปัจจัยก่อโรคภายนอก มีประวัติได้รับบาดเจ็บ ความเสื่อมตามวัย หรือมีเพศสัมพันธ์มากเกินไป

“เอวเป็นที่อยู่ของไต” เส้นลมปราณไตพาดผ่านกระดูกสันหลัง สังกัดไต เส้นลมปราณกระเพาะปัสสาวะขนาบกระดูกสันหลังเชื่อมกับไต เส้นลมปราณตูอยู่แนวกลางกระดูกสันหลัง ดังนั้นโรคนี้สัมพันธ์กับไตและเส้นลมปราณเท้าไท่หยางกระเพาะปัสสาวะ เส้นลมปราณตูอย่างใกล้ชิด

กลไกการเกิดโรคพื้นฐาน คือ เส้นลมปราณชี่และเลือดอุดกั้น หรือสารจิงและเลือดพร่อง เส้นลมปราณขาดความอบอุ่นหรือการหล่อเลี้ยง

การวินิจฉัยแยกกลุ่มอาการ แบ่งการวินิจฉัยตามกลุ่มอาการ 4 ประเภท

1. กลุ่มอาการความเย็น และความชื้นกระทบ（寒湿腰痛）
   อาการ : มีประวัติได้รับความเย็น ในวันที่ฝนตก หรือมีลมความเย็นอาการปวดเพิ่มขึ้น บริเวณเอวปวดแบบหนัก ๆ และเย็น เมื่อยและชา หรือเป็นตะคริว ไม่สามารถก้มหรือยึดเอวได้ ฝ้าที่ลิ้นขาวและเหนียว ชีพจรจม (เฉินม่าย)
2. กลุ่มอาการตวามร้อน และความชื้นกระทบ（湿热腰痛）
   อาการ : ปวดเอว ปวดแบบหนัก ๆ และร้อน ในวันที่ฝนตกซึ่งร้อนและชื้นอาการปวดเอวเพิ่มขึ้น หลังจากเคลื่อนไหวร่างกายอาการปวดเอวดีขึ้น รู้สึกหนักตัว ปากขม ร้อน หงุดหงิด ปัสสาวะเหลืองเข้ม ลิ้นแดง ฝ้าเหลืองเหนียว ชีพจรลอยเร็ว (หรู่ซู่ม่าย) หรือตึงเร็ว (เสียนซู่ม่าย)
3. กลุ่มอาการเลือดคั่ง（瘀血腰痛）
   อาการ : มีประวัติเอวเคล็ดหรือได้รับบาดเจ็บบริเวณเอวในอดีต อาการปวดเพิ่มขึ้นเมื่อตรากตรำทำงาน หลังตื่นนอน หรือนั่งนาน บริเวณเอวทั้งสองข้างเมื่อกดพบว่าแข็งเกร็ง ตำแหน่งปวดเฉพาะที่ ลิ้นคล้ำ ชีพจรเล็กละเอียดและฝืด (ซี่เซ่อม่าย)
4. กลุ่มอาการไตพร่อง（肾虚腰痛）
   อาการ : อาการจะดำเนินไปในลักษณะช้า ๆ ปวดเมื่อยแต่ไม่รุนแรง หรือเมื่อยมากกว่าปวด อ่อนแรง เหนื่อยล้าได้ง่าย ลิ้นสีซีด ชีพจรเล็กละเอียด (ซี่ม่าย)

ตัวอย่างกรณีการรักษาเคสหมอนรองกระดูกเอวเคลื่อนกดทับเส้นประสาท

ข้อมูลผู้ป่วย

รหัสผู้ป่วย : HN 377XXX
ชื่อ : คุณ ฐิติXXX
วันที่เข้ารับการรักษา : 19 กุมภาพันธ์ 2566
เพศ : หญิง
อายุ : 61 ปี
อุณหภูมิ : 36.6 องศาเซลเซียส
ชีพจร : 82 ครั้ง/นาที
ความดันโลหิต : 151/80 mmHg 
น้ำหนัก : 58.8 กิโลกรัม

อาการสำคัญ (Chief complaint)
ปวดเอวฝั่งซ้าย 1 สัปดาห์ เนื่องจากอุบัติเหตุ

อาการปัจจุบัน (Present illness)
ปวดเอวฝั่งซ้าย ร่วมกับมีอาการปวดร้าวชาลงขา เท้าชา ยืนนานหรือเดินนาน อาการปวดเพิ่มขึ้น นั่งนานอาการปวดไม่ได้เพิ่มขึ้น รับประทานยาแก้ปวดไม่ค่อยได้ผล มีอาการปวดช่วงกลางคืน รบกวนการนอน นอนหลับไม่สนิท รับประทานอาหารได้ปกติ ขับถ่ายปกติ ชีพจรตึงเล็กละเอียด Straight leg raising test ให้ผลเป็นบวก ผล MRI ระบุว่า หมอนรองกระดูกสันหลังส่วนเอวข้อที่ 4-5 เคลื่อน

ประวัติการเจ็บป่วยในอดีต (Past history)
ปฏิเสธประวัติโรคหัวใจและเบาหวาน
ปฏิเสธประวัติการแพ้ยาและอาหาร

การวินิจฉัยโรค (Diagnosis)
วินิจฉัยตามหลักการแพทย์จีน :  ปวดเอว (กลุ่มอาการเลือดคั่ง)
วินิจฉัยตามหลักการแพทย์ปัจจุบัน :  หมอนรองกระดูกเอวเคลื่อนกดทับเส้นประสาท

วิธีการรักษา (Treatment)
รักษาด้วยการฝังเข็ม
ใช้หลักการรักษา เพิ่มการไหลเวียนเลือด สลายเลือดคั่ง ผ่อนคลายเส้นเอ็น ทะลวงเส้นลมปราณ ระงับอาการปวด

ผลการรักษา (progression note)
ผู้ป่วยเข้าการรักษา ตั้งแต่วันที่ 19 กุมภาพันธ์ 2566 – วันที่ 9 เมษายน 2566

รักษาครั้งที่ 2 วันที่ 23/2/2566
อาการปวดเอวฝั่งซ้ายลดลง อาการปวดร้าวชาลงขาดีขึ้น ต้นขาไม่มีอาการชาแล้ว หน้าแข้งยังมีอาการชา แต่เท้าซ้ายไม่มีอาการชาแล้ว

รักษาครั้งที่ 3 วันที่ 26/2/2566
อาการปวดเอวฝั่งซ้ายดีขึ้นอย่างชัดเจน อาการปวดและชาขาซ้ายลดลงจากเดิม เท้าซ้ายไม่มีอาการชาแล้ว

รักษาครั้งที่ 4 วันที่ 2/3/2566
ไม่ปวดเอวฝั่งซ้ายแล้ว ต้นขาไม่ปวดและชาแล้ว หน้าแข้งยังมีอาการชาเป็นบางครั้ง เท้าซ้ายไม่มีอาการชาแล้ว

รักษาครั้งที่ 5 วันที่ 8/3/2566
ไม่มีอาการปวดเอวแล้ว อาการปวดชาบริเวณต้นขาหายไป เท้าไม่ชา แต่ยังมีอาการชาบริเวณหน้าแข้งอยู่บ้าง แต่ไม่มาก

รักษาครั้งที่ 6 วันที่ 19/3/2566
หลังจากนั่งรถทางไกลเริ่มมีอาการปวดเอวและสะโพกบ้าง ขาซ้ายเริ่มปวดและชา

รักษาครั้งที่ 7 วันที่ 26/3/2566
หลังจากฝังเข็มไปครั้งก่อน อากาปวดเอวและสะโพกหายไป เท้าไม่ชาแล้ว แต่ยังมีอาการปวดบริเวณหน้าแข้งเป็นบางครั้ง ปวดไม่มาก

รักษาครั้งที่ 8 วันที่ 9/4/2566
นั่งรถทางไกลไปเชงเม้ง อาการปวดเอวไม่กำเริบ ขาซ้ายไม่มีอาการปวดและชา เท้าไม่ชา ไม่มีอาการปวดช่วงกลางคืน พลิกตัวไม่เจ็บ สามารถใช้ชีวิตได้ตามปกติ

สรุปผลการรักษา : การฝังเข็มในเคสหมอนรองกระดูกเอวเคลื่อนกดทับเส้นประสาทสามารถลดอาการปวดได้ดี ช่วยฟื้นฟูอาการชาหรือขาอ่อนแรง ทำให้คุณภาพชีวิตของผู้ป่วยดีขึ้น เป็นอีกหนึ่งทางเลือกสำหรับผู้ป่วยที่ไม่ต้องการผ่าตัดหรืออาการยังไม่รุนแรงยังสามารถรักษาแบบประคับประคองได้ ทั้งนี้ผลการรักษาขึ้นอยู่กับบุคคล ปัจจัยกระตุ้น และการดูแลตัวเองของคนไข้ด้วย

------------------------

บทความโดย
แพทย์จีน ปิยะมาศ เมืองใชย (หมอจีน ปี้ หย่า หม่า)
毕雅玛 中医师
TCM. Dr. Piyamas muangchai (Bi Ya Ma)
แผนกฝังเข็ม

อ้างอิง
https://www.baidu.com/bh/dict/ydxx_8256563643003224723