การศึกษาการใช้ยาจีนรักษาภาวะมีบุตรยากในกลุ่มผู้ป่วยเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่

ภาวะเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่（Endometriosis）คือ ภาวะที่มีเซลล์เยื่อบุโพรงมดลูกเติบโตขึ้นบริเวณอื่นนอกเหนือบริเวณโพรงมดลูก โดยมีอัตราการเกิดโรคที่ร้อยละ10%-15% ในผู้หญิงวัยเจริญพันธุ์ ซึ่งประมาณ 30%-50% ของผู้ป่วยมักประสบปัญหากับภาวะมีบุตรยาก  

โดยสาเหตุการเกิดโรคในทางแพทย์จีนจากเก็บรวบรวมทางสถิติพบว่า[1] กลุ่มอาการภาวะไตพร่องเลือดคั่งมีอัตราการก่อเกิดภาวะมีบุตรยากเป็นสัดส่วนที่สูงในกลุ่มผู้ป่วยเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ ซึ่งแสดงถึงภาวะไตพร่องและเลือดคั่งคือกลไกสำคัญของการก่อโรค โดยการรักษาจะเน้นการบำรุงไต เพิ่มการไหลเวียนเลือด และการสลายเลือดคั่งเป็นหลักสำคัญในการรักษา นอกจากนี้ สมาคมการแพทย์แผนจีน-แพทย์ปัจจุบันของสภาวิชาชีพสูติศาสตร์และนรีเวชวิทยายังได้สรุปว่า[2] เลือดคั่งคือปัจจัยสำคัญและเป็นจุดศูนย์กลางสำคัญของการก่อโรคเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ ซึ่งภาวะเลือดคั่งเป็นเหตุให้การไหลเวียนเลือดและชี่ติดขัด ก่อเกิดเป็นอาการปวดท้องประจำเดือน และหากติดขัดเป็นระยะเวลานานจะก่อเกิดเป็นก้อนหรือพังผืด อีกทั้งภาวะเลือดคั่งภายในยังมีส่วนเข้าไปอุดกลั้นชงม่ายและเญิ่นม่าย ซึ่งเป็นเส้นลมปราณที่ผาดผ่านบริเวณมดลูก โดยจะส่งผลกระทบต่อการตั้งครรภ์และทำให้เกิดภาวะมีบุตรยาก


         

(ชงม่าย).                        (เญิ่นม่าย）

สำหรับกลไกการเกิดโรคภาวะมีบุตรยากในกลุ่มผู้ป่วยเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ นอกจากจะเกิดจากภาวะไตพร่องเลือดคั่งแล้ว ยังมีกลุ่มอาการอื่นๆที่เป็นปัจจัยก่อโรค เช่น ภาวะชี่พร่องเลือดคั่ง ภาวะชี่ติดขัดเลือดคั่ง ภาวะความเย็นก่อกุมเลือดคั่ง เป็นต้น ซึ่งวิธีการรักษาจะแตกต่างกันออกไปจำแนกตามกลุ่มอาการของโรค 

วิธีการรักษา

เน้นการบำรุงไตสลายเลือดคั่ง ชี่ไตเป็นรากฐานของหยวนชี่ในร่างกาย ซึ่งเป็นแรงขับเคลื่อนในการดำรงชีวิต หากชี่ไตพร่อง จะส่งผลให้การไหลเวียนของเลือดและชี่ไม่สะดวก ทำให้มดลูกขาดการบำรุง ยิ่งนานวันอาการติดขัดก่อตัวสั่งสมเกิดเป็นเลือดคั่งอุดกลั้นชงม่าย เญิ่นม่ายและมดลูก ส่งผลให้เกิดภาวะมีบุตรยาก  โดยการรักษากลุ่มภาวะไตพร่องเลือดคั่งจะเน้นการบำรุงไตเป็นสำคัญ และเสริมด้วยสลายเลือดคั่ง เพิ่มการไหลเวียนเลือด

จากงานวิจัยของคุณหวังชิวเซียง[3]（王秋香） ในการใช้ตำรับยาปู่เสิ่นหัวเสวี่ยทัง（补肾活血汤）รักษากลุ่มไตพร่องเลือดคั่งในผู้ป่วยภาวะมีบุตรยากจากเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ทั้งหมด 54 ราย พบว่ากลุ่มที่รับประทานยาปู่เสิ่นหัวเสวี่ยทังมีอัตราการตั้งครรภ์ที่ร้อยละ55.56%  เมื่อเทียบกับกลุ่มที่ไม่ได้รับประทานยา ซึ่งมีอัตราการตั้งครรภ์เพียงร้อยละ 22.22%  โดยตำรับยาปู่เสิ่นหัวเสวี่ยทัง（补肾活血汤）มีส่วนช่วยในการปรับสภาพเยื่อบุโพรงมดลูกและการกระจายตัวของเลือด ซึ่งจะเพิ่มโอกาสในการฝังตัวในเยื่อบุโพรงมดลูกและเพิ่มอัตราในการตั้งครรภ์[4] นอกจากนี้ จากการสังเกตุและติดตามผลการใช้ตำรับยาอู๋จื่อซื่ออู้ทัง（五子四物汤）รักษากลุ่มภาวะไตพร่องเลือดคั่งในกลุ่มภาวะมีบุตรยากเนื่องจากเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่พบว่ามีประสิทธิภาพในการเพิ่มโอกาสการตั้งครรภ์ อีกทั้งยังมีความปลอดภัยในการรักษา[5]

สำหรับการรักษาในกลุ่มอาการอื่นๆ เช่น ภาวะชี่พร่องเลือดคั่ง ภาวะชี่ติดขัดเลือดคั่ง ภาวะความเย็นก่อกุมเลือดคั่ง ตัวยาที่ใช้บ่อยได้แก่ ตันเสิน（丹参）ชื่อเสา（赤芍）เอ๋อจู๋（莪术จ้าวเจี่ยวชื่อ（皂角刺）เป็นต้น ช่วยในการสลายเลือดคั่ง เพิ่มการไหลเวียนเลือด สำหรับภาวะชี่ติดขัดเลือดคั่งจะเพิ่มไฉหู（柴胡）เซียงฝู่（香附）ระบายชี่ตับ ภาวะชี่พร่องเลือดคั่งเพิ่มตั่งเสิน（党参）ฝูหลิง（茯苓）ไป๋จู๋（白术）บำรุงชี่และม้าม ภาวะความเย็นก่อกุมเลือดคั่งเพิ่มกุ้ยจือ（桂枝）กานเจียง（干姜）หูหลูปา（葫芦巴）อบอุ่นเส้นลมปราณ ขับไล่ความเย็น[6]

งานวิจัยเกี่ยวกับกลไกการรักษาด้วยยาจีน

จากงานวิจัยศึกษาระบุว่าการใช้ยาจีนรักษาภาวะมีบุตรยากในกลุ่มผู้ป่วยเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่มีกลไกและกระบวนการสำคัญในการช่วยลดสารการกระตุ้นการสร้างหลอดเลือด（Vascular endothelial growth factor,VEGF） ยับยั้งการเจริญสร้างใหม่ของหลอดเลือด ซึ่งมีผลในการช่วยหยุดการพัฒนาของเยื่อบุโพรงมดลูก ลดสัดส่วนปริมาณการเกิดการเจริญผิดที่ รวมทั้งปรังปรุงเยื่อบุโพรงมดลูก ผังผืดบริเวณท่อนำไข่ตลอดจนถึงภายในของอุ้งเชิงกราน มีผลทำให้มีโอกาสในการตั้งครรภ์เพิ่มสูงขึ้น[7-8] โดยในงานวิจัยของคุณหยางปี้หรง（杨碧蓉）ระบุว่า[9] ภาวะมีบุตรยากในกลุ่มผู้ป่วยเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่มีความสัมพันธ์กับกลุ่มอาการภาวะไตพร่องเลือดคั่งมาก ซึ่งการรักษาด้วยการบำรุงไตสลายเลือดคั่งสามารถช่วยการปรับปรุงการทำงานของรังไข่ เพิ่มการตอบสนองของรังไข่ต่อฮอร์โมนโกนาโดโทรปิน（Gonadotrophin）รวมถึงเพิ่มโอกาสในการมีบุตร เป็นต้น อีกตัวอย่างหนึ่งจากงานวิจัยของคุณจางเว่ยหลิง（张蔚苓）ที่เก็บรวบรวมผลการรักษาทางคลินิกในผู้ป่วยเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ 146 ราย พบว่าการรักษาด้วยวิธีการบำรุงไตลดความร้อนในเลือด สามารถช่วยบรรเทาอาการคลินิกของโรคเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่และภาวะมีบุตรยาก ลดระดับสารการกระตุ้นการสร้างหลอดเลือด และเพิ่มโอกาสในการตั้งครรภ์ โดยมีกลไกการรักษาจากการเข้าไปยังยั้งสารกระตุ้นการสร้างหลอดเลือด（VEGF）และยังยั้งการสร้างใหม่ของหลอดเลือด[10]

------------------------

บทความโดย

แพทย์จีน บุญยาพร พฤกษเศรษฐ (หมอจีน หยาง ลี่ จิง)
杨丽晶 中医师
TCM. Dr. Boonyapohn  Prueksaset (Yang Li Jing)

อ้างอิง

[1]古子娟. 子宫内膜异位症中医证候分布规律及发病相关因素初探[Ｄ].广州:广州中医药大学，2019.

[2]中国中西医结合学会妇产科专业委员会. 子宫内膜异位症中西医结合诊治指南[J]. 中国

中西医结合杂志,2019,39(10): 1169-1176.

[3]王秋香, 徐晓娟, 姚莉娟, 李宛静. 从“肾虚血瘀”论治子宫内膜异位症并发不孕[J]. 成都中医药大学报,2015,38(2):105-108.

[4]汤伟伟,马小平,朱利等. 补肾活血汤对子宫内膜异位症相关性不孕患者子宫内膜容受性的影响[J]. 中国医药导报,2016,13(25):122-124.


[5]姜晶,杜菲菲,王佳楣,等.五子四物加减方治疗肾虚血瘀型子宫内膜异位症致不孕症的效果及对子宫内膜容受性影响[J].四川中医,2021,39(10):161-164.

[6]戴泽琦,赵瑞华.赵瑞华治疗子宫内膜异位症相关不孕症经验[J].世界中西医结合杂志,

2017,12(7):921-924.

[7]沈颖.滋肾凉血调周法对子宫内膜异位症合并不孕患者子宫内膜容受性的影响[D].杭州:

浙江中医药大学,2016.

[8]李宛蓉.加味内异痛经灵治疗肾虚血瘀型子宫内膜异位症不孕的疗效观察[D].南宁:广西

中医药大学,2017.

[9]杨碧蓉,周华. 补肾活血法对子宫内膜异位症患者卵巢储备功能的影响[J].西部中医药,

2019,32(3):138-140.

[10]张蔚苓,赵珊琼.滋肾凉血调周法治疗子宫内膜异位症合并不孕患者的疗效及对血清VEGF

的影响[J].中华全科医学,2018,16(11):1897-1900.