กรณีศึกษาการฝังเข็มรักษาภาวะนอนไม่หลับ

ภาวะนอนไม่หลับ หมายถึงภาวะที่ร่างกายไม่สามารถนอนหลับเป็นปกติได้ มีความยากลำบากในการเข้านอน หลับไม่ต่อเนื่อง รวมไปถึงคุณภาพของการนอนหลับไม่ดี เช่น มีอาการเข้านอนยาก ตื่นบ่อยในช่วงเวลากลางคืน ฝันเยอะ ตื่นมาแล้วไม่สดชื่น และส่งผลถึงการใช้ชีวิตประจำวันไม่ว่าจะเป็นทั้งการเรียนหรือการทำงาน จากข้อมูลของกรมสุขภาพจิต กระทรวงสาธารณสุขเปิดเผยสถิติคนไทยที่เผชิญกับภาวะนอนไม่หลับมีมากถึง 40% ของประชากรทั้งหมด หรือราว 19 ล้านคน โดยปัญหาทางด้านอารมณ์ ความตึงเครียด ความวิตกกังวลเป็นตัวแปรสำคัญ

ในมุมมองแพทย์แผนจีนภาวะนอนไม่หลับมีชื่อเรียกว่า “ปู๋เม่ย (不寐)” “ปู้เต๋อว่อ (不得卧)” “มู่ปู้หมิง (目不瞑)” การรับประทานอาหารไม่ถูกหลักโภชนาการ การเปลี่ยนแปลงทางอารมณ์ ความเหนื่อยล้า ร่างกายอ่อนแอ หรืออาการเจ็บป่วยเรื้อรังล้วนเป็นปัจจัยที่ส่งผลให้การทำงานของอวัยวะภายในร่างกายเสียสมดุล หยางไม่สามารถกลับเข้าสู่อินได้ ทำให้อิน-หยางในร่างกายเสียสมดุล และเกิดเป็นภาวะนอนไม่หลับขึ้นนั่นเอง ซึ่งตำแหน่งหลักของการเกิดโรคอยู่ที่หัวใจ และมีความสัมพันธ์กับอวัยวะอื่น ๆ ด้วยไม่ว่าจะเป็นตับ ถุงน้ำดี ไตและม้าม สามารถพบเจอได้ทั้งกลุ่มอาการแบบพร่อง ได้แก่ กลุ่มอาการหัวใจและม้ามพร่อง กลุ่มอาการหัวใจและไตทำงานไม่ประสาน กลุ่มอาการชี่หัวใจและถุงน้ำดีพร่อง ส่งผลให้หัวใจขาดการบำรุงหล่อเลี้ยง และกลุ่มอาการแบบแกร่ง ได้แก่ กลุ่มอาการไฟตับรบกวนหัวใจ กลุ่มอาการเสมหะร้อนรุกรานหัวใจที่ส่งผลให้หัวใจและจิตใจถูกรบกวน

กรณีศึกษาการฝังเข็มรักษาภาวะนอนไม่หลับ

ข้อมูลทั่วไปของผู้ป่วย
ชื่อ : XXX              
เพศ : หญิง              
อายุ : 38 ปี           
รหัสผู้ป่วย : 3655xx
อุณหภูมิ : 36.9°C              
ชีพจร : 80/min              
ความดันโลหิต : 108/69 mmHg              
น้ำหนัก:  57 kg

เข้ารับการรักษาครั้งแรกเมื่อ 9 สิงหาคม 2565 

อาการสำคัญ :
นอนไม่หลับ 3 อาทิตย์

ประวัติการเจ็บป่วย :
เข้านอนยาก ใช้เวลานาน (มากกว่า 1ชั่วโมง) บางครั้งตื่นกลางดึกแล้วไม่สามารถเข้านอนต่อได้ จำนวนชั่วโมงนอน 5 ชั่วโมง ตื่นเช้ารู้สึกไม่สดชื่น กลางวันรู้สึกเหนื่อยล้า ง่วงนอน รับประทานยา lorazepam 0.5mg 1# qn

อาการร่วม :
มีความเครียดจากการทำงาน วิตกกังวล หงุดหงิดง่าย ชอบถอนหายใจ รับประทานอาหารได้น้อย ปากขมและแห้ง การขับถ่ายมีท้องผูกบ้าง

ประวัติการเจ็บป่วยในอดีต :
ไม่มี

การตรวจร่างกาย :
ลิ้นแดงฝ้าขาวบาง ชีพจรตึงและเล็ก

การวินิจฉัย :
นอนไม่หลับ (不寐)

กลุ่มอาการ :
ไฟตับรบกวนหัวใจ (肝火扰心证)

แนวทางการรักษา :
ระบายไฟตับ สงบจิตใจ

ใช้การฝังเข็มอาทิตย์ละ 1ครั้ง จุดฝังเข็มที่ใช้ :
四神聪 (SiShenCong, EX-HN1)            神门 (ShenMen, HT7)               内关 (NeiGuan, PC6)                 
申脉 (ShenMai, BL62)                          照海 (ZhaoHai, KI6)                   太冲 (TaiChong, LR3)                
三阴交 (SanYinJiao, SP6)                     印堂 (YinTang, EX-HN3)            足三里 (ZuSanLi, ST36)           
行间 (XingJian, LR2)

ผลการรักษา

หลังการรักษาครั้งที่ 1 (15 สิงหาคม 2565)

• นอนหลับดีขึ้น ยังใช้เวลาเข้านอนนาน ตื่นเช้ารู้สึกไม่สดชื่น จำนวนชั่วโมงในการนอน 8 ชั่วโมง
• รับประทานยานอนหลับน้อยลง (1 สัปดาห์ 3 ครั้ง)

หลังการรักษาครั้งที่ 4 (31สิงหาคม 2565 )

• ใช้เวลาเข้านอนสั้นลง ไม่มีตื่นกลางดึก เมื่อตื่นเช้ารู้สึกไม่สดชื่น
• รับประทานยานอนหลับบ้าง

หลังการรักษาครั้งที่ 6 (20 กันยายน 2565)

• นอนหลับดี ในช่วงที่มีเรื่องกังวลจะทำให้ใช้เวลาเข้านอนนาน
  
• หยุดการรับประทานยานอนหลับ

 
การวิเคราะห์กลุ่มอาการ
เนื่องจากผู้ป่วยมีความเครียดความวิตกกังวลจากการทำงาน และมีพื้นฐานทางอารมณ์คือหงุดหงิดง่าย ซึ่งอารมณ์ที่แปรปรวนมักส่งผลกระทบทำลายตับ ทำให้ชี่ตับไหลเวียนไม่สะดวก เมื่อชี่ตับติดขัดเป็นเวลานานจึงแปรเปลี่ยนกลายเป็นไฟ ไฟจึงลอยขึ้นไปรบกวนเสินของหัวใจ เสินหัวใจไม่สงบ จึงเกิดเป็นภาวะนอนไม่หลับ

------------------------

บทความโดย
แพทย์จีน พิมพิชญ์ มุจลินทโมลี (หมอจีน เจี่ย จิ้ง เหวิน)
贾靖雯 中医师
TCM. Dr.Pimpitch Muchalintamolee (Jia Jing Wen)
แผนกฝังเข็ม